Waluty fiat — czym są?

Waluta fiat to tradycyjny środek płatniczy używany w większości krajów na całym świecie. Pojęcie “fiat” odnosi się do pieniądza, który jest emitowany i uznawany przez rząd danego kraju jako środek płatniczy, nieposiadający wsparcia w żadnym fizycznym skarbie, takim jak złoto czy srebro. Waluta fiat czerpie swoją wartość z zaufania i akceptacji społecznej.

Bank centralny danego kraju kontroluje wartość waluty fiat i może regulować jej ilość w obiegu w celu zarządzania inflacją i stabilnością gospodarczą. Pieniądz fiat jest wykorzystywany do codziennych transakcji, opłacania podatków, rozliczeń handlowych i innych operacji finansowych. Jest łatwy w użyciu i powszechnie akceptowany, co ułatwia wymianę towarów i usług. Niemniej jednak jego wartość może podlegać zmianom związanym z polityką gospodarczą i inflacją, co wpływa na siłę nabywczą waluty fiat.

Współcześnie większość gospodarek na całym świecie stosuje walutę fiat, a przykłady takich walut to dolar amerykański, euro, jen japoński i wiele innych. Pieniądz fiat pełni kluczową rolę w globalnej gospodarce i stanowi podstawowe narzędzie w globalnym biznesie i handlu.

Skąd się wziął pieniądz (waluty fiat)?

W skrócie, potrzeba rozliczeń zawsze istniała. Początkowo ludzie wymieniali dobra w systemie barterowym, ale to miało swoje ograniczenia. W wyniku tego narodziła się idea pieniądza, który mógłby być uniwersalnie akceptowany jako środek wymiany. Tak zaczęła się historia pieniądza i jego ewolucja w stronę waluty fiat.

Początkowo, jako formy pieniądza testowano różne narzędzia, takie jak muszelki i kamyki, ale wkrótce pieniądz metalowy, który pojawił się w Chinach około 1000 roku p.n.e., stał się dominujący. Po pewnym czasie pojawiły się pierwsze złote i srebrne monety, które czerpały swoją wartość z unikalności tych metali.

W kolejnych wiekach cywilizacje podążały różnymi ścieżkami: Europa pozostała wierna pieniądzowi metalowemu, podczas gdy Chiny wprowadziły papierowe pieniądze, co opisał Marco Polo. Europejscy złotnicy zainspirowani tym pomysłem zaczęli wydawać kwity depozytowe na złoto swoich klientów, co z czasem przekształciło się w współczesne pieniądze papierowe.

A co to tak naprawdę jest “waluta fiat”? Słowo “fiat” pochodzi z łaciny i oznacza “niech się stanie”. W Biblii zostało użyte, gdy Bóg powiedział “fiat lux” (niech się stanie światłość).

Jaka jest różnica między fiat a Kryptowalutami?

Wartość i wsparcie dwóch rodzajów walut:

• Waluta fiat: To pieniądz emitowany i podparty przez rząd danego kraju lub regionu. Jego wartość opiera się na zaufaniu do danego państwa i stabilności jego gospodarki. Przykłady to dolar amerykański (USD), euro (EUR), jen japoński (JPY) i inne.
• Kryptowaluty: Nie są emitowane ani wspierane przez żaden rząd ani instytucję. Ich wartość wynika z rynkowej podaży i popytu oraz technologii blockchain, która je obsługuje. Przykłady to Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH), Ripple (XRP) i inne.

Centralizacja kontra decentralizacja:

• Waluta fiat: Zazwyczaj jest emitowana i kontrolowana przez centralny bank lub rząd, co oznacza, że te instytucje mają kontrolę nad jej podażą i polityką pieniężną.
• Kryptowaluty: Są zdecentralizowane, co oznacza, że nie istnieje centralna władza kontrolująca podaż kryptowaluty ani jej wartość. Transakcje kryptowalutowe są rejestrowane i weryfikowane przez sieć komputerów (zwanych blockchainem), a nie przez jedną instytucję.

Przenośność i globalność:

• Waluta fiat: Może wymagać interwencji instytucji finansowych lub wymiany walutowej podczas przekraczania granic, co może prowadzić do dodatkowych opłat i opóźnień.
• Kryptowaluty: Są zazwyczaj przenośne i umożliwiają szybkie międzynarodowe transakcje bez konieczności zaangażowania instytucji finansowych. Jednak nie są one powszechnie akceptowane we wszystkich miejscach na świecie tak samo jak waluty fiat.

Stabilność cen:

• Waluta fiat: Zazwyczaj jest mniej podatna na gwałtowne zmiany cen, choć podlega wpływom inflacji i polityki gospodarczej rządu.
• Kryptowaluty: Charakteryzują się znacznie większą zmiennością cen, co oznacza, że ich wartość może gwałtownie rosnąć lub spadać w krótkim okresie czasu.

Legalność i regulacje:

• Waluta fiat: Jest legalnym środkiem płatniczym w kraju jego emisji, podlega regulacjom i opodatkowaniu przez rząd.
• Kryptowaluty: Ich legalność i status prawny zależą od kraju. W niektórych miejscach są uznawane za legalne środki płatnicze, podczas gdy w innych są regulowane lub zakazane.

Zalety waluty fiat

Pomimo braku wartości wewnętrznej, waluta fiat posiada swoje unikalne korzyści, z których najważniejsze to:

• Zapewnia emitentom większą kontrolę nad ilością dostępnego pieniądza, co pomaga w zarządzaniu gospodarką, regulowaniu podaży pieniądza i podejmowaniu działań w odpowiedzi na różne wyzwania gospodarcze.
• Umożliwia aktywną politykę monetarną, pozwalającą na interwencje w celu przezwyciężenia kryzysów gospodarczych czy zmniejszenia bezrobocia.
• Wykazuje relatywną stabilność krótkoterminową, co ułatwia dokonywanie codziennych transakcji. W przeciwieństwie do walut opartych na surowcach, jest bardziej przewidywalna.
• Cieszy się powszechnym uznaniem i akceptacją jako legalny środek płatniczy, co ułatwia handel i rozliczenia na rynku.
• Posiada korzystny stosunek kosztów produkcji do wartości, nazywany seigniorage (rentą menniczą). Dzięki temu, nawet niewielki nominał waluty fiat, na przykład banknot z wizerunkiem Jana III Sobieskiego, o wartości 500 zł, jest w rzeczywistości wartością wymienną na rynku.

Wady waluty fiat

Od lat toczy się debata nad tym, czy waluta fiat ma więcej zalet czy wad. Jakie są główne słabości tej formy pieniądza?

• Inflacja: Nadmierne drukowanie pieniędzy może przyczyniać się do wzrostu inflacji. To oczywiste – jeśli ilość pieniądza rośnie znacznie szybciej niż dostępność towarów i usług, ceny mogą znacząco wzrosnąć, co wpływa negatywnie na siłę nabywczą waluty.
• Spekulacyjne bańki: Potencjalnie nieograniczona emisja waluty może sprzyjać powstawaniu spekulacyjnych baniek na rynkach, co może prowadzić do gwałtownych wzrostów i spadków cen aktywów, takich jak nieruchomości czy akcje.
• Brak pewności: Możliwość niekontrolowanego nadmiernej emisji waluty może zagrażać stabilności gospodarki. Przykładem jest okres pandemii COVID-19, podczas którego wiele krajów drukowało duże ilości pieniędzy, ale nie przyniosło to powszechnej poprawy sytuacji ekonomicznej.
• Zaufanie do emitenta: Wartość waluty fiat jest ściśle związana z zaufaniem do rządu i państwa, które ją imitują. W przypadku kryzysów politycznych lub gospodarczych, waluta ta może stracić na wartości.
• Brak bodźca do oszczędzania: Możliwość nadmiernej emisji nowych pieniędzy stwarza pokusę do rozwiązywania problemów gospodarczych poprzez dodruk waluty, zamiast podejmowania trudnych działań, takich jak kontrola wydatków.

Przykłady walut fiat i ich znaczenie w światowej gospodarce

• Dolar amerykański (USD) – to najbardziej rozpoznawalna i powszechnie używana waluta fiat na całym świecie. Stanowi podstawową jednostkę rozrachunkową w międzynarodowym handlu i pełni rolę rezerwowego środka płatniczego dla wielu krajów.
• Euro (EUR) – jest walutą fiat stosowaną w większości krajów Unii Europejskiej. Euro jest drugą co do popularności walutą na świecie, zaraz po dolarze amerykańskim.
• Japoński jen (JPY) – to waluta fiat Japonii i zajmuje trzecie miejsce w rankingu najczęściej wykorzystywanych rezerwowych środków płatniczych na świecie. Jest także istotną walutą w azjatyckim handlu.
• Funt szterling (GBP) – jest walutą fiat Wielkiej Brytanii i często pełni rolę rezerwowego środka płatniczego w różnych krajach.
• Frank szwajcarski (CHF) – jest walutą fiat Szwajcarii i uznawany jest za jedną z najbardziej bezpiecznych walut na świecie. Często jest wybierany jako schronienie przed ryzykiem inwestycyjnym w okresach kryzysów finansowych.
• Yuan chiński (CNY) – to waluta fiat Chin i odgrywa stałą rolę w międzynarodowych transakcjach handlowych. W ostatnich latach chiński yuan zyskuje na znaczeniu jako waluta rezerwowa.
• Rubel rosyjski (RUB) – jest walutą fiat Rosji i zajmuje trzecie miejsce pod względem popularności w Europie Wschodniej.