Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, która została zdefiniowana w Kodeksie cywilnym w art. 627-646. 627-646. Przez umowę o dzieło rozumie się zobowiązanie zamawiającego do wykonania określonego dzieła, a zamawiającego do zapłaty wynagrodzenia. Może ona mieć charakter materialny, jak np. napisanie artykułu, stworzenie bazy danych, lub niematerialny, jak np. zorganizowanie wycieczki. Zawarcie takiej umowy przynosi korzyści obu stronom z uwagi na fakt, że w większości przypadków nie podlega ona składkom na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Umowa o dzieło określa rodzaj pracy, sposób i wysokość wynagrodzenia oraz termin wykonania. Jeżeli przedmiot umowy zostanie wykonany nieterminowo lub niewłaściwie, klient może odstąpić od umowy. 

Czym jest umowa o dzieło?

Cechą charakterystyczną umowy o dzieło jest to, że ma ona doprowadzić do powstania czegoś, a to, ile czasu lub pracy wykonawca poświęci na to, nie ma dla zamawiającego żadnego znaczenia. 

Dzieło rozumiane jest jako wytwór, który jest charakterystyczny i indywidualny. Nie musi mieć charakteru artystycznego (choć może mieć – wówczas dzieło jest chronione prawem autorskim, a do rozliczenia umowy o dzieło można zastosować 50% koszt uzyskania przychodu). Inaczej mówiąc, wiersz – nawet grafomański – może być uznany za dzieło, ale maszynowe wykonanie 100 identycznych reprodukcji fotografii już nie. 

Każda umowa o dzieło zawierana jest w celu stworzenia konkretnego dzieła lub dzieł, a wynagrodzenie za dzieło zależy od wartości tego dzieła, którą ustalają obie strony. 

W konsekwencji nie może być mowy o czymś takim jak “praca za konkretne dzieło”, bo trudno sobie wyobrazić, że można jednocześnie stworzyć dzieło, ale rozliczać się z niego np. na podstawie godzin przepracowanych nad dziełem. Taka umowa zostanie bardzo szybko zakwestionowana przez ZUS. 

Dane do umowy o dzieło

Aby umowa o dzieło mogła zostać zawarta, konieczne jest zawarcie w niej kilku podstawowych danych. Są to: 

• Strony umowy (kto ją zawiera), 
• Przedmiot umowy (co zostanie wyprodukowane), 
• Sposób odbioru dzieła i jego wykorzystania przez klienta,
• Wynagrodzenie i sposób rozliczenia, 
• Sposoby rozwiązania umowy. 
• Ewentualne inne postanowienia (np. zakres odpowiedzialności). 

Swoboda tworzenia umów dotyczy umów o dzieło, dlatego nie ma czegoś takiego jak jeden obowiązkowy wzorzec umowy o dzieło. W zależności od potrzeb stron i przedmiotu umowy, każda umowa może brzmieć nieco inaczej. 

Strony umowy o dzieło

Umowa o dzieło może być zawarta między dwiema stronami, z których jedna jest określona jako zamawiający, a druga jako zamawiający. Obie strony muszą być określone w umowie w sposób niebudzący wątpliwości co do ich tożsamości prawnej. W przypadku firmy należy podać pełną nazwę, NIP, adres, KRS (jeśli jest to spółka), a w przypadku osoby fizycznej imię i nazwisko, pesel oraz adres zamieszkania. 

Najczęściej umowa o dzieło zawierana jest z firmą. A czy osoba fizyczna może wystawić umowę o dzieło? Oczywiście. Umowa cywilnoprawna o dzieło może być zawarta pomiędzy osobami, które nie prowadzą działalności gospodarczej. W takiej sytuacji jednak osoba, która przyjmuje dzieło do realizacji musi pamiętać o odprowadzeniu do urzędu skarbowego podatku dochodowego od swojego wynagrodzenia. 

Kto wystawia umowę o dzieło?

Co do zasady, umowę o dzieło przygotowuje podmiot zlecający wykonanie dzieła. Zazwyczaj taka umowa jest wysyłana do wykonawcy, a wypełniona umowa o dzieło jest podpisywana i składana do archiwum. Po wykonaniu dzieła, aby otrzymać zapłatę, należy wystawić fakturę do umowy o dzieło i przesłać ją do zamawiającego. Wynagrodzenie wypłacane jest po wystawieniu faktury.  Faktura musi zawierać kwotę brutto, koszty uzyskania przychodu, kwotę netto oraz zaliczkę na podatek dochodowy. Zaliczkę na podatek dochodowy płaci zamawiający (jeśli jest podatnikiem. Nie dotyczy to sytuacji, gdy umowa o dzieło zawierana jest pomiędzy osobami fizycznymi). 

Forma zawarcia umowy o dzieło może być dowolna, choć najczęściej spotykana jest forma pisemna umowy, która pozwala zawsze wrócić do ściśle określonych punktów. W tej formie również wszelkie zmiany w umowie wymagają formy pisemnej.

Co może być przedmiotem umowy o dzieło?

Wszystko, co prowadzi do konkretnego rezultatu w postaci jakiegoś produktu materialnego lub niematerialnego. W praktyce ważne jest, aby istniał namacalny rezultat wykonanej pracy – np. artykuł, kod, mebel, fotografia, skrypt, program.

Przedmiot umowy o dzieło przykłady

• Artykuł prasowy lub naukowy, 
• Strona internetowa, 
• Rzeźba lub obraz, 
• Malowanie mieszkania, 
• Sporządzenie bilansu księgowego, 
• Zaprojektowanie i zbudowanie ogrodu, 
• Naprawa butów lub odkurzacza, 
• Odnawianie i konserwacja płaszcza. 
• Pisanie aplikacji na telefon komórkowy, 
• Tworzenie ilustracji. 

Przedmiot umowy o dzieło bywa kwestią sporną – zwłaszcza dla ZUS, który wolałby, aby strony zawarły umowę zlecenia, a nie umowę o dzieło (“składki” nie mają zastosowania do umowy o dzieło). O ile zdaniem ZUS malowanie ścian jest zleceniem (bo nie prowadzi do powstania zindywidualizowanego efektu), o tyle zdaniem Sądu Najwyższego (wyrok z 18 września 2013 r., II UK 39/13) może być uznane za dzieło (bo celem czynności nie jest sumienne wykonanie usługi, ale konkretny efekt w postaci dobrze pomalowanych ścian).

Dlatego, aby nie mieć kłopotów z ZUS-em, warto bardzo precyzyjnie określić treść umowy o dzieło, a w niej przedmiot dzieła. 

Umowa o dzieło czas pracy

Dla przedmiotu umowy o dzieło nie jest istotny czas pracy nad dziełem. Rozliczenie następuje na podstawie ukończenia dzieła, a nie na podstawie tego, ile czasu autor poświęcił na jego przygotowanie. Jednocześnie umowa o dzieło często zawiera termin wykonania dzieła, rozumiany jako czas, w którym dzieło ma być ukończone i oddane. 

Umowa o dzieło jak długo może trwać?

Termin wykonania dzieła może być ustalony na kilka dni, tygodni, lat – w zasadzie na dowolny okres.

Co do zasady nie można zawrzeć umowy o dzieło na czas nieokreślony, gdyż oznaczałoby to, że choć przedmiot umowy istnieje, to wykonawca dzieła może je wykonywać w nieskończoność. Oczywiście treść umowy nie musi zawierać daty wydania dzieła (najczęściej wynagrodzenie za dzieło związane jest z wydaniem dzieła, więc brak takiej daty w umowie nie jest przeszkodą). 

Umowa o dzieło a umowa zlecenie – najważniejsze różnice

Odpłatność

Nie zdarza się to zbyt często, ale umowa zlecenia może być umową nieodpłatną. W przypadku umowy o dzieło nie ma takiej możliwości. Za swoją pracę zawsze należy się wynagrodzenie.

Wynagrodzenie

Od 1 stycznia 2017 r. przy zatrudnieniu na podstawie umowy zlecenia obowiązuje minimalna stawka godzinowa. W przypadku umowy o dzieło wynagrodzenie przysługuje w wysokości ustalonej przez obie strony. Nie ma przy tym znaczenia, ile godzin ostatecznie zajęło wykonanie dzieła. Dlatego powinieneś starać się jak najdokładniej oszacować czas, jaki będziesz musiał poświęcić na wykonanie dzieła. Jeśli w efekcie końcowym zajmie Ci to więcej godzin niż przewidywano, nie będziesz mógł żądać za to dodatkowego wynagrodzenia.

Osobiste wykonywanie umowy

Co do zasady, zarówno w przypadku umowy zlecenia, jak i umowy o dzieło, zleceniobiorca powinien osobiście wykonać usługę, do której się zobowiązał. Jednak w przypadku umowy o dzieło osoba trzecia może wykonywać pracę w jego zastępstwie. Zależy to wyłącznie od jego woli. W przypadku umowy zlecenia wykonanie czynności można powierzyć osobie trzeciej tylko wtedy, gdy w treści umowy zawarto zastrzeżenie pozwalające na takie rozwiązanie.

Czas trwania umowy

Umowa o dzieło musi wskazywać konkretny termin, w którym dzieło ma być wykonane. Natomiast umowa zlecenia może być zarówno umową na czas określony, jak i nieokreślony.

Wypowiedzenie umowy

Istotne różnice występują również w kwestii rozwiązania umowy. Umowa zlecenie może zostać wypowiedziana praktycznie w każdym momencie przez każdą ze stron. Oczywiście strony mogą się umówić inaczej i ustalić okres wypowiedzenia. Umowa o dzieło ulega rozwiązaniu tylko w określonych przypadkach:

1. dzieło zawiera wady, których nie da się usunąć,
2. wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub wykonaniem dzieła w tak znacznym stopniu, że jest bardzo prawdopodobne, iż nie ukończy dzieła w terminie przewidzianym w umowie,
3. wykonawca tworzy dzieło w sposób wadliwy lub niezgodny z umową i nie reaguje na wezwanie zamawiającego do zmiany sposobu wykonania lub usunięcia powstałych wad,
4. dzieło nie zostało ukończone.

Umowa o dzieło – podsumowanie

Umowa o dzieło jest jedną z najczęściej zawieranych umów cywilnoprawnych. Jej przedmiotem jest wykonanie przez zamawiającego dzieła w zamian za ustalone przez strony wynagrodzenie.

Pomimo pozornego podobieństwa, istnieje wiele różnic pomiędzy tymi umowami. Różnice dotyczą wysokości wynagrodzenia, minimalnej stawki godzinowej, obowiązku osobistego wykonania dzieła, czasu trwania umowy oraz jej rozwiązania. Istotna różnica polega również na obowiązku, lub jego braku, odprowadzania składek do ZUS.

To ostatnie powoduje, że koszty umowy o dzieło są niższe niż umowy zlecenia, dzięki czemu cieszy się ona dużą popularnością wśród przedsiębiorców.